واقعیت اجتماعی «نمازخوانی» در ایران: بازخوانی «مطالعات نماز» و «نمازپژوهی»ها

نویسندگان

محمود نجاتی حسینی

چکیده

هر چند پرستش، به عنوان بخشی اساسی از تدین، در عمل دینی ادیان ابراهیمی، در قالب عبادت متجلی شده است؛ اما تنها در اسلام است که این عمل عبادی در زندگی روزمره مسلمین با خواندن نماز عینیت می‏یابد و گرانیگاه عبادت شناخته می‏شود. مسأله پژوهش این است که هر چند در سپهر معارف اسلامی و فقه شیعی، وجوب اقامه نماز، به عنوان نماد و شاخصی دینی، اسلامیت، ایمان به خداوند و ادای عبودیت را ترویج می‏کند؛ اما نحوه توجه به نماز و نیز ماهیت کمی و کیفی ایفای این فریضه واجب و همچنین مراتب شکلی و محتوایی آن در بین مسلمانان ایرانی با چالش هایی مواجه است. این مسأله پرسش هایی را در ذهن متبادر می‏کند که در این مقاله سعی شده به آنها پاسخ درخور داده شود. مهمترین سؤالات این پژوهش عبارتند از اینکه: خاستگاه چالش‏های اجتماعی فرهنگی خواندن نماز چیست؟ مکانیزم ایجاد چالش‏های اجتماعی فرهنگی نمازخوانی چیست؟ پیآمدهای ناشی از چالش‏های اجتماعی فرهنگی نمازخوانی چیست؟ برای پاسخگویی به پرسش‏های مطروحه، مقاله به چشم‏اندازهای جامعه شناسی دینی و به واقعیت اجتماعی نمازخوانی، با استنباط از مطالعات نظری نماز و نمازپژوهی از جمله تجربه‏هایی که طی یک دهه اخیر در ایران انجام شده توجه کرده است. دراین میان بینش شهودی نگارنده و روش تحلیل ثانویه نیز موجب غنای مقاله شده است. یافته‏های مقاله مؤید آن است که: بخشی از «چالش اجتماعی وضعیت نمازخوانی» برحسب «شکاف‏های اجتماعی باور - رفتار نماز» و «قطبی شدن‏های اجتماع دینی» در بین «گروه‏های اجتماعی» قابل تحلیل است؛ در حالیکه بخشی از «وضعیت مواجهه اجتماع دینی با نماز» بر مبنای «روایت»های گروه‏های اجتماعی از «فلسفه نماز» قابل تبیین است. همچنین بخشی از ماهیت متمایز و متفاوت «باور و رفتار نمازخوانی» در بین «گروه‏های اجتماعی» متنوع و با استناد به «شرایط زندگی و سبک زندگی سنتی/ مدرن» آنان قابل تحلیل است. و در آخر، بخش دیگری از ماهیت متمایز و متفاوت «باور و رفتار نمازخوانی» در بین «گروه‏های اجتماعی» متنوع نیز با اتکاء به وضعیت کنونی «سیاست‏های فرهنگی نمازخوانی به مدد رسانه، مسجد، خانواده و مدرسه» قابل تبیین است.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

واقعیت اجتماعی شهروندی در ایران

موضوع این مقاله تحلیل و تبیین واقعیت اجتماعی شهروندی در ایران پس از انقلاب اسلامی است.هدف مقاله به دست دادن تحلیلی جامعه شناختی از فرایند شکل گیری شهروندی در ایران همراه با سازوکارهای شکل دهنده شهروندی است.همچنین شکل بندی اجتماعی این پدیده مدرن در ایران پس از انقلاب 57 نیز از حیث"نوع اجتماعی،محتوای اجتماعی،شکل اجتماعی و قلمرو اجتماعی" شهروندی در ابعاد "مدنی، سیاسی و اجتماعی" آن مدنظر قرار گرفته...

متن کامل

ساخت اجتماعی واقعیت آینده در پرتو مطالعات میان‌رشته‌ای

سازمان‌ها، آحاد جامعه، نخبگان، و خط‌مشی‌های دولتی، درحالی‌که خود به‌شدت تحت تأثیر دانشمندان رشته‌های علمی گوناگون قرار دارند، به روش‌های گوناگون بر فراگرد ساخت آینده تأثیر می‌گذارند. براساس نظریه‌های «وضع» و «ساخت اجتماعی واقعیت»، و مدل خط‎مشی‎گذاری «نخبگان‌ـ‌توده‌ها»، آینده به‌طور مستمر تحت تأثیر عناصر فردی و سازمانی فعال در جامعه در حال شکل‎گیری است و این افراد و سازمان‌ها، معمولاً اقدامات خوی...

متن کامل

چهار محور مطالعات اجتماعی در ایران

جامعه‌شناسی در دو قرن گذشته تلاش کرده است تا از الگوی تبیینی واحدی در این رشتۀ علمی برخوردار شود. لیکن این تلاش‌ها با موفقیت همراه نبوده است. امروزه تردید وجود دارد که این رشته به دلایل گوناگون از امکان تحقق چنین هدفی برخوردار باشد. طرح نظریة مدرنیتۀ چندگانه نقش کلیدی در پیدایش این تردید داشته است. بر اساس این رویکرد نظری، مدرنیتۀ غربی تنها راه تحول اجتماعی در شرایط کنونی نیست، بلکه یکی از راه‌...

متن کامل

بازخوانی ارتباطات در ایران؛ از مفهوم "وسایل ارتباط جمعی" و"رسانه‌ها" تا "مطالعات رسانه‌های نوین"

مقاله پیش رو مروری بر سیر تحول مفهوم ارتباطات در ایران بر پایه آموزش‌های جدید دانشگاهی دارد. مطالعات نخستین در این حوزه، بر دو واژه "وسایل ارتباط جمعی" و "رسانه" مبتنی است که واژه نخست، مورد تأکید مرحوم دکتر معتمدنژاد و واژه دوم، مورد تأکید روانشاد دکتر مجید تهرانیان بود. این تمایز در نامگذاری تنها از اختلاف بر سر دامنه سخت­افزارها و فناوری­های ارتباطی نشئت نمی­گیرد،  بلکه ناظر بر وجوه اجتماعی ...

متن کامل

بازخوانی رابطۀ حقوق و ایدئولوژی در پرتو مطالعات میان‌رشته‌ای

رابطۀ حقوق و ایدئولوژی، مسئله‌ای پیچیده و مناقشه‌برانگیز است. این موضوع تا حد زیادی ناشی از تفاوت دیدگاه درباره تعریف مفاهیم ایدئولوژی و حقوق و همچنین راه‌های مختلفی است که این دو به هم مرتبط می‌شوند. در این بین، ناهمگونیِ ادبیات موجود درباره ایدئولوژی، بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. بر این اساس، به منظور تبیین رابطه حقوق و ایدئولوژی، ابتدا رویکردهای متفاوت نسبت به مفهوم ایدئولوژی و همچن...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید


عنوان ژورنال:
مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران

ناشر: موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی

ISSN

دوره 1

شماره 1 2012

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023